Kuršumlija obuhvata prostor drevne i slobodarske Gornje Toplice i Kosanice, koja u sebi, krije stranice i tragove prošlosti još uvek sistematski nedovoljno istražene.
Na mestu današnje Kuršumlije nalazilo se naselje iz najstarijeg vremena pod nazivom Ad Fines.
Iz doba Rimljana pronađeni su tragovi drevnih civilizacija: dva miljokaza, koja datiraju iz vremena cara Marka Aurelija i novac cara Filipa. U blizini Svetog Nikole otkrivena je rimska nekropola. U okolini Kuršumlije vadila se ruda olova, gvožđa, cinka, srebra i zlata. Ovuda je vodio čuveni Rimski put, kasnije Dubrovački drum, kojim su bogati trgovački karavani nosili robu iz Dubrovnika u Carigrad. Duž puta podizani su objekti, kasteli, koji su obezbeđivali karavane od drumskih razbojnika i istovrmeno služili za konačište i zamenu konja.
Oko toplih izvora kuršumlijskih banja stari Rimljani su zidali kade u kojima su služeni vojnici, legionari i crkveni velikodostojnici lečili kostobolju. O tome svedoče tragovi pronađeni u Kuršumlijskoj Banji gde visoki legionar zahvaljuje nimfama na izlečenju.
Okolina Kuršumlije dobija veliki značaj u 12. veku u doba Nemanje. Bele Crkve se pominju kao manastirski trg.
Sava Nemanjić je ovde osnovao Belocrkvansku, kasnije Topličku episkopiju, sa sedištem u mansatiru Svetog Nikole u kojoj je rukopoložio prvog episkopa.
Region Kopaonika bio je najveća rudonosna oblast na Balkanu. Za vreme vladavine kralja Vladislava ovamo dolaze Sasi da kopaju rudu. U doba kralja Milutina i cara Dušana, prema dosadašnjim istraživanjima, rekognoscirano je (ponovo otkriveno) više od 250 topionica livnica i kovnica rude.
Kuršumlija je prvu poštu dobila 1881. godine, prvi urbanistički plan grada urađen je 1888. godine, hotel „Evropa“ izgrađen je 1892. godine, a prva bolnica 1903. godine.
U vreme oslobodilačkih ratova od 1912. godine do 1918. godine, a posebno u Topličkom ustanku 1917. godine, jedinom u tada porobljenoj Evropi, Kosanički srez je pretrpeo velike materijalne i ljudske gubitke: 2.503 stanovnika je stradalo, 1.955 kuća i 6.954 pomoćnih objekata je spaljeno.
U Prvom svetskom ratu Kuršumlija je oslobođena 14. oktobra 1918. godine.
U Drugom svetskom ratu Kuršumlija je dala značajan doprinos oslobođenju zemlje od fašističkog okupatora. Ovaj kraj je dao dva narodna heroja: Drinku Pavlović i Aleksandra Vojinovića. U Drugom svetskom ratu Kuršumlija je oslobođena 28. avgusta 1944. godine na Veliku Gospojinu.
